This is a website for the Wechat Chat Group called “ནང་ཆོས་དང་ཚན་རིག”created by Ven. Ngapa Sherap, pen named as Karpo Chigthup who is a graduate from Emory University in 2012as well as the science teacher at Drepung Gomang Monastic University. After the creation of the group chat, this group is joined by his classmates and many other scholars all over the world including Tibet. Since then this chat group has been discussing on various subjects in Buddhism and science such as physics, biology, chemistry, evolution of organism, cosmology etc. This we chat group discussion has been one of the most successful group chatting since 2012. So, there are many another people who also want to join the group discussion or listen to the discussions, but since the social site can accommodate only 40 people, many of those who are interested could not avail the opportunity to join or listen the discussions. Hence, as requested by Ven. Karpo Chigthup I (Geshi Jamyang ) have created this website for the people over the world who wants to read and listen to the discussions on Buddhism and Science by this group chatting.

དགེ་འདུན་པ་ཁྱེད་ཚོས་ཚན་རིག་སྦྱོང་དོན་གང་ཡིན་ཞེས་དྲིས་ན། ལན་དུ་༧གོང་ས་མཆོག་གི་དགོངས་གཞི་རེད། ཅེས་བཤད་ན་མི་འགྲིག དགེ་འདུན་པས་ཚན་རིག་སྦྱོང་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་དེ་རང་ངོས་ནས་ཤེས་དགོས་པ་ལས་བཟང་ངན་ཡག་སྡུག་གང་ཡིན་ཡང་༧གོང་ས་མཆོག་གི་བཀའ་ཡིན་པས་དེ་ལྟར་བྱེད་ཟེར་བ་ནི་ཤིན་ཏུ་མི་འོས་པ་ཞིག་རེད། དེས་ན་རང་ངོས་ནས་བསམ་གཞིགས་ནན་པོ་བཏང་སྟེ་ཤེས་པར་བྱས་ན་གཞི་ནས་གོང་ས་མཆོག་གི་ཅིའི་ཕྱིར་དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ལ་ཚན་རིག་སྦྱོང་བར་སྐུལ་འདེད་གནང་བ་དང་། ལོ་མང་རིང་དེའི་དོན་དུ་སྐུ་ངལ་སྐྱོན་བཞིན་པ་དེ་དག་བོད་ཀྱི་བསྟན་སྲིད་སྤྱིའི་གནས་བབ་ལ་ཕུགས་རྒྱང་རིང་བོའི་ཁེ་ཕན་རྣམས་གཟིགས་པ་ཡིན་པའི་ཚུལ་དེ་རང་བཞིན་གྱིས་ཅུང་ཟད་ཤེས་ཐུབ་པ་རེད། བསྟན་པ་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་བྱ་བར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ལྟ་ཚུལ་ལ་རྒྱུས་ལོན་ཐུབ་པ་དགོས། དེ་ནི་སྔོན་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གདུལ་བྱའི་ཁམས་དང་མོས་པ་མཁྱེན་ཞིང་དེ་ཁོ་ན་ལ་བསྟུན་ནས་ཆོས་གསུངས་པ་ལྟ་བུ་རེད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་རྣམས་དང་ཁྱེད་ཀྱིས་བཤད་པའི་ཆོས་གཉིས་འགལ་བར་གྱུར་པའམ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཁྱེད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་བརྗོད་པ་རྣམས་རྙིང་ཧྲིལ་དང་དགོས་མེད་ལོག་བཤད་དུ་མཐོང་ན་ཁྱེད་ཀྱི་ལྷག་བསམ་ཅི་ཙམ་དག་ཀྱང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཁྱེད་དང་ཁྱེད་ཀྱིས་བཤད་པའི་ཆོས་གཉིས་ཀ་འདོར་བར་འགྱུར་རོ། ཁྱེད་ཀྱིས་དངོས་སུ་མཐོང་ཐུབ་པའི་གནས་ལུགས་རྣམས་ཁས་མ་བླངས་པར་མཐོང་མི་ཐུབ་པའི་ལྐོག་གྱུར་གྱི་གནས་ལུགས་བརྒྱ་བཤད་སྟོང་བཤད་བྱས་ཀྱང་མི་རྣམས་ཀྱི་ཡིད་ཆེས་ནམ་ཡང་འདྲེན་མི་ཐུབ། དེས་ན་གནས་ལུགས་དངོས་སུ་མཐོང་ཐོས་གྱུར་པ་རྣམས་ཆོས་ལུགས་དང་མི་མཐུན་ན་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་དང་བསྟུན་ནས་འདོར་ལེན་བྱེད་པའི་སྙིང་སྟོབས་དང་རྣམ་དཔྱོད་ཡོད་དགོས་པ་དང་། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་རྣམས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དགག་བྱ་དང་དགོས་པར་གཟིགས་ནས་གསུངས་པའི་གནས་ལུགས་འཆད་ཤེས་དགོས་ཀྱི་ཡོད།འདི་ལྟར་བྱས་ནས་བོད་ཀྱི་མི་རབས་གསར་པའི་གཞོན་སྐྱེས་ཚོ་ནང་ཆོས་ཀྱི་བསམ་བློ་དང་ཐག་རིང་དུ་མི་འགྲོ་བར་བློ་འགུགས་ཡིད་ཆེས་སྐྲུན་དགོས་ཀྱི་ཡོད་ལ། དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཏུ་ནང་བསྟན་གྱི་སྨན་མཆོག་ཁྱབ་སྤེལ་བྱེད་པའི་ལམ་ཁ་ཞིག་འཚོལ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཤེས་ཡོན་གྱི་རྨང་གཞི་མ་འདྲ་བ་ལས་མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློ་དང་ལྟ་བ་ཁ་ཁར་ཆགས། དེ་ལས་མི་དང་མིའི་བར་ཐག་རིང་དུ་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་རེད། ནང་བསྟན་ཆོས་ལུགས་མི་ཉམས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པ་དེ་བསྟན་པའི་འཕེལ་འགྲུབ་ཀྱི་གནས་བབ་ལ་སེམས་ཁུར་ཡོད་པའི་དགེ་འདུན་པ་ཀུན་གྱི་འཁན་འཁྲི་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དེ་ཡང་བྲག་ཁུང་དུ་འཛུལ་ནས་སྒྲུབ་པ་ཉམས་ལེན་བྱས་ནས་བསྡད་པ་དེས་གོ་མི་ཆོད་པར་བཤད་པའི་ཐོག་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་སྤེལ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ལྟ་ཚུལ་དང་མོས་པ་མཁྱེན་དགོས་པ་དེ་དོན་གྱི་གནད་པོ་ཡིན་ནོ། དགེ་འདུན་པ་ཞིག་གིས་ཚན་རིག་སྦྱངས་ན་འགྲོ་བ་མིའི་བདེ་དོན་ལ་ཕན་པའི་སྒོ་མང་སྟེ། རབ་དང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ནི་ཚན་རིག་པ་དངོས་གནས་ཤིག་ཆགས་སྟེ་ནང་སེམས་ཀྱི་གནས་ལུགས་རྣམས་ཚན་རིག་གི་བྱེད་ཐབས་བརྒྱུད་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ནང་གསལ་འདོན་འགྲེལ་བརྗོད་དང་། དེ་དང་མཉམ་དུ་བྱམས་སྙིང་རྗེ་དང་གཞན་ཕན་གྱི་བསམ་བློ་སྐྱེད་སྟངས། ཆགས་སྡང་ཁོང་ཁྲོ་སེམས་ཀྱི་གནས་བབ་རྣམས་ཇི་ལྟར་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་གསར་བཏོད་བྱེད་པ། དབང་རྩའི་ཚན་རིག་གི་ཁ་ཕྱོགས་དེ་ནང་བསྟན་ལས་བཤད་པའི་དངོས་ཡོད་སེམས་ཀྱི་གནས་ལུགས་དང་མི་འགལ་བའི་ཐབས་ལམ་འཚོལ་བ། ད་ཡོད་འགྲོ་བ་མིའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་སེལ་ཐབས་དང་། འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་མ་འོངས་མི་རབས་ཕྱི་མའི་བདེ་དོན་ལ་ཕན་པའི་ཚན་རིག་གི་ཕྱག་ལས་ཐོག་ནས་ལག་རྗེས་འཇོག་པ་སོགས་ནི་འགྲོ་བའི་བདེ་དོན་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱེད་མཁན་དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ཀྱིས་བྱེད་འོས་པ་ཞིག་དང་བྱེད་དགོས་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། མ་རྟོགས་པ་དང་ལོག་པར་རྟོག་པ་ནི་ཆོས་དང་འཇིག་རྟེན་གང་ལ་ལྟོས་ནས་ཀྱང་སྤོང་དགོས་པ་ཡིན། ཆོས་ལུགས་ལྟར་ན་མ་རྟོགས་པ་དང་ལོག་པར་རྟོག་པ་རྣམས་མ་སྤངས་པར་ཐར་པ་དང་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་གོ་འཕང་འཐོབ་མི་སྲིད་ལ། དེ་དག་བདེན་པའི་གནས་ལུགས་རྟོགས་པའི་གེག་མཐར་ཐུག་ཆགས་ཡོད་པ་རེད། གཞིའི་གནས་ལུགས་དང་ཀུན་རྫོབ་པའི་ཆོས་ཀྱི་གནས་ལུགས་མ་ཤེས་པར་ལམ་དང་འབྲས་བུའི་གནས་ལུགས་ཤེས་ཐབས་མེད་པ་ཡིན་དུས། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་གསུམ་ག་གསུངས་པ་དང་། དེ་དག་གི་གནས་ལུགས་ཤེས་དགོས་པར་གདམས་པ། དེ་ཡང་བརྟག་དཔྱད་བྱས་ཏེ་དངོས་ཡོད་གནས་ལུགས་རྙེད་དགོས་པ། ཤེས་ནས་དད་པ་འཐོབ་དགོས་པ་སོགས་གསུངས་ཡོད། དགེ་སློང་དག་གམ་མཁས་རྣམས་ཀྱིས། ཞེས་སོགས་ཀྱི་སྡོམ་ཚིག་འདི་ལྟ་བུ་ནི་རང་ཅག་གི་སྟོན་པའི་བསྟན་པ་ལ་ཡོད་པའི་ཁྱད་ཆོས་བླ་ན་མེད་པ་ཞིག་ཡིན། འདིས་སྟོན་པ་རང་གིས་གསུངས་པའི་ཆོས་གང་དང་གང་ལ་ཡང་ཞིབ་འཇུག་དང་བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་ཐོག་ནས་བདེན་པའི་གནས་ལུགས་ངོ་མ་དེ་འཚོལ་དགོས་པར་གསུངས་པ་རེད་ལ། དེ་ཚན་རིག་གི་གཞི་རྩའི་གནས་ལུགས་འཚོལ་སྟངས་རང་ཆགས་ཡོད་པ་རེད། སྡོམ་ཚིག་དེས་གཙོ་བོ་གང་བཤད་ཅེ་ན། སྟོན་པ་རང་གི་གསུངས་པ་རྣམས་སྐབས་བབ་ཀྱི་གདུལ་བྱའི་བསམ་པ་ལ་བསྟུན་པ་ཡིན་དུས་ཚིག་ཇི་བཞིན་ཁས་ལེན་མི་རུང་བ་མང་ཞེས་པ་དེ་རེད། དེས་ན་དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་ནང་ཆོས་ནས་བཤད་པའི་གཞི་ལམ་གྱི་འགྲོ་སྟངས་རྣམས་རྐང་ལག་བརྡབས་ནས་རྟགས་གསལ་བཏང་བ་ཙམ་གྱིས་ཤེས་སོང་བར་ཆ་འཇོག་མི་བྱེད་པར་དངོས་སུ་བཤད་པ་དོན་ལ་གནས་མིན་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། བརྟག་དཔྱད་ནན་པོ་བྱས་ནས་འདོར་ལེན་བྱེད་དགོས་པ་དེ་སྟོན་པ་རང་གི་བཀའ་ཡིན།

བོད་རང་གི་ད་ལྟའི་གནས་བབ་ལ་བལྟས་ན་བོད་མི་ཚོས་ཚན་རིག་སྦྱོང་དགོས་པ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། སྐད་དང་རིག་གཞུང་ཟླ་བ་མར་འགྲིབ་བཞིན་ཉམས་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་ཚང་མས་ཤེས་ཀྱི་རེད། ང་ཚོའི་བོད་རང་གི་རྩམ་དྲི་མི་ཡལ་བའི་ཐོག་ནས་འཛམ་གླིང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྗེས་ཟིན་དགོས་ཀྱི་ཡོད་ན་ནི་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཚན་རིག་དང་དེང་རབས་རིག་གཞུང་རྣམས་ངེས་པར་དུ་སྦྱོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། འདས་པ་དང་ད་ལྟའི་གནས་བབ་ཉམ་ང་ཉག་ཕྲ་བ་དེ་དག་འབྱུང་རྐྱེན་གཙོ་བོ་གཅིག་དེ་དེང་རབས་རིག་གནས་ཀྱིས་ཕོངས་སྟེ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྗེས་ལུས་ཐེབས་པ་དེ་ཡིན། ཚན་རིག་དང་དེང་དུས་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་གིས་རང་གི་རིག་གཞུང་དེ་སྐད་དང་ཐ་སྙད་ཀྱིས་ཕྱུག་ཏུ་གཏོང་བ་དང་། རང་རིགས་མི་ཉམས་པའི་ལས་སྒོ་སྣེ་མང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་སོགས་སྔོན་ཐོན་མི་རིགས་ཀྱི་གྲས་སུ་རང་གི་དྲི་མ་ཁུར་ནས་དཔུང་སྐྱོད་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། གནའ་དུས་རྒྱ་གར་ནག་ནས་རིག་གཞུང་བསུས་ཏེ་བོད་རང་ལ་འཚམས་པའི་རིག་གནས་མ་ལག་ཅིག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཏེ་ལོ་མང་གནས་ཡོད། འོན་ཀྱང་སྤྱི་ཚོགས་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བའི་ལམ་དུ་གནའ་བོའི་རིག་གནས་རྐྱང་པས་གོ་མི་ཆོད་པར་དེ་དག་གི་སྟེང་དུ་རིག་གནས་གསར་པ་སྡུད་ལེན་དང་སྔར་ཡོད་ལ་བཅོས་སྒྱུར་ངེས་པར་དུ་གཏོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། གལ་ཏེ་རིག་གནས་ཞིག་བཅོས་སྒྱུར་ཀྱི་གཡོ་འགུལ་མེད་པར་བཞག་པ་ཡིན་ན་དེ་ནི་ཤི་ཟིན་པ་དང་ཁྱད་པར་མེད་ཅེས་བཤད་སྲོལ་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་རེད། གནའ་བོའི་པན་གྲུབ་བཀའ་དྲིན་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་དཀའ་ངལ་ཁྱད་བསད་ཀྱིས་བོད་ལ་རིག་གནས་མ་ལག་ཅིག་འཛུགས་སྐྲུན་གནང་ཡོད་ཀྱང་ད་ཆ་མང་པོ་ཞིག་ནུབ་ཁའི་ཉི་མ་དམར་པོ་དང་མཚུངས། དེ་ནི་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་རིག་གནས་དེ་དག་དེང་རབས་རིག་གནས་སུ་སྒྱུར་མ་ཐུབ་པའི་སྐྱོན་དང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་རིག་གནས་དེས་དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ཡག་པོ་སྐོང་མ་ཐུབ་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད། དེས་ན་ང་ཚོས་རང་གི་རིག་གཞུང་གི་མ་ལག་ཏུ་དེང་རབས་རིག་གནས་ཀྱི་ཁ་གསབ་ངེས་པར་མཁོ་བ་དང་། སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྣམས་ལ་གསོན་ཤུགས་སྐྱེད་པར་དེང་རབས་ཀྱི་ཚན་རིག་གི་རོགས་འདེགས་དང་ལེན་བྱེད་པ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། འཛམ་གླིང་ན་ཆོས་ལུགས་སྣ་མང་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་པ་དང་ཆོས་ལུགས་དེ་དག་ལ་ལྟ་གྲུབ་ཀྱང་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་པ་རེད། ཆོས་ལུགས་མང་པོ་ཞིག་དུས་ཀྱི་འགྲོས་རིམ་ནང་ཉམས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། སྔོན་ཀྱི་རྒྱ་གར་པན་གྲུབ་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱི་རོལ་པའི་གྲུབ་མཐའ་རྣམས་སྦྱངས་ནས་ནང་བསྟན་ལ་ཀླན་ཀ་འཚོལ་བའི་མུ་སྟེགས་པ་མང་པོ་ཚར་བཅད་པའི་ལོ་རྒྱུས་མང་། དེ་དག་དགོས་ངེས་ཤིག་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀའི་རིག་གཞུང་ཡར་རྒྱས་གཏོང་གི་ཡོད་པ་རེད་ལ། ནང་བསྟན་དེ་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཁྱབ་པར་འགལ་རྐྱེན་མང་པོ་ཞིག་སེལ་ཡོད། དེ་བཞིན་ནང་བསྟན་དེ་མི་ཉམས་རྒྱུད་འཛིན་བྱེད་པར་རམ་འདེགས་ཆེན་པོ་བྱས་ཡོད་པ་རེད། འཛམ་གླིང་ཐོག་ད་ཡོད་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་ཁག་གི་ལྟ་གྲུབ་རྣམས་ཀྱིས་ནང་བསྟན་ལ་ཀླན་ཀ་འཚོལ་བའི་ཞེད་སྣང་དང་དོགས་པ་གང་ཡང་མེད་མོད། ད་ལྟའི་ཆར་ཚན་རིག་གིས་ཆོས་ལུགས་མང་པོ་ཞིག་གི་ལྟ་གྲུབ་ཉམས་པའི་རྐྱེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་ནང་བཞིན་ནང་བསྟན་ལ་ཡང་ཀླན་ཀ་འཚོལ་བའི་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། མི་རྣམས་ཚན་རིག་ལ་ཚད་མར་འཛིན་པ་ནང་བཞིན་ནང་བསྟན་ལ་ཚད་མར་མི་འཛིན། ཚན་རིག་དེ་ནང་བསྟན་རིག་གཞུང་གི་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་པའི་ཉིན་མོར་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཚན་རིག་འདེམས་པ་ལས་ནང་བསྟན་འདེམས་མི་སྲིད། ད་ཆ་ཚན་རིག་གི་གཞལ་བྱའི་ར་བ་རྒྱ་བསྐྱེད་ནས་ཡོང་གི་ཡོད་པ་དང་དུས་མཚུངས་སུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་མང་པོ་ཞིག་གི་རྫུན་ཕུགས་བརྟོལ་ཡོང་གི་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན་ཚན་རིག་གིས་ཕྱིའི་གཟུགས་ཅན་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ནང་བསམ་བློའི་གནས་ལུགས་འཚོལ་བར་གོམ་པ་རིམ་གྱིས་རྒྱག་ཡོང་གི་ཡོད། སྐབས་འདིར་ང་ཚོའི་རང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ལྟ་གྲུབ་རྣམས་ཡང་དག་ཡིན་པ་རྩལ་འདོན་ར་སྤྲོད་ལེགས་པར་བྱེད་མ་ཐུབ་ན་ཚན་རིག་འགྲེལ་བཤད་ཁ་གཏད་དུ་འགྱུར་ཉེན་ཆེན་པོ་ཡོད། དེས་ན་ཚན་རིག་གི་འཕེལ་འགྲོས་ངོས་ཟིན་པ་བྱས་ཏེ་རང་ཕྱོགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ལ་གནོད་པའི་ཀླན་ཀ་སྤོང་ཐབས་བྱེད་པ་དང་། དངོས་ཡོད་དང་མཐུན་པའི་ནང་སེམས་ཀྱི་འགྲེལ་བཤད་རྣམས་ཁུངས་འཕེར་ཞིང་ཡང་དག་ཡིན་པ་གསལ་སྟོན་བྱེད་དགོས། ཐར་པ་དང་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པར་སྒྲུབ་པའི་གཞི་རྩའི་བསམ་བློ་སྐྱེ་བ་སྔ་ཕྱི་དང་ལས་རྒྱུ་འབྲས། རྣལ་འབྱོར་མངོན་སུམ་དང་སེམས་གསལ་རིག་ཀྱི་གློ་བུར་གྱི་དྲི་བ་འབྲལ་རུང་སོགས་ལ་སྔ་ས་ནས་བདེན་དབང་ཁུངས་སྐྱེལ་གྱི་སྒྲུབ་བྱེད་རྣམས་གྲ་སྒྲིག་དགོས་པ་དང་། དེ་དག་ཀྱང་ཚན་རིག་པའི་བློ་དང་འཚམས་པའི་བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་ཐོག་ནས་འགྲོ་དགོས་པ་ལས་ལུང་ཙམ་དང་བཤད་སྲོལ་ཙམ་ལ་གཞི་བཅོལ་ན་ནམ་ཡང་ཁས་ལེན་བྱེད་མི་སྲིད། དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ཀྱིས་མཁྱེན་དགོས་པ་ནི་ང་ཚོའི་ལྟ་གྲུབ་ལ་ཁ་གཏད་གཅོད་ཅིང་འགྲན་ཟླ་བྱེད་པར་སྟོབས་ཤུགས་ཆེན་པོའི་ངང་ཡར་ལངས་ཡོང་མཁན་ཞིག་ཡོད་ན་ད་ནི་ཚན་རིག་ཁོ་ན་ཆགས་སྲིད་པ་དེ་རེད།དེས་ན་ཚན་རིག་ནི་ནམ་ལངས་ཉི་ཤར་ལྟར་སུས་ཀྱང་འགོག་ཏུ་མེད་པར་འཕེལ་རྒྱས་དང་མུ་མཐུད་ཁྱབ་ཁོངས་རྒྱ་སྐྱེད་བྱེད་ཀྱིན་པ་འདི་རེད་ལ། མ་འོངས་པའི་ཆ་ལ་ཚན་རིག་པས་སྐྱེ་བ་སྔ་ཕྱི་དང་ལས་རྒྱུ་འབྲས་མེད་པར་སྒྲུབ་སྲིད་ལ་ཡོད་པར་ཡང་སྒྲུབ་སྲིད། གལ་སྲིད་མེད་པར་སྒྲུབ་ན་དེས་རྐྱེན་བྱས་ནས་ནང་བསྟན་ལ་ཉམས་ཉེས་ཆེན་པོ་ཞིག་འབྱུང་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། གལ་སྲིད་ཡོད་པར་སྒྲུབ་ན་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ནང་བསྟན་འདི་མི་ཉམས་དར་རྒྱས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡོང་རྒྱུའི་རེ་བ་ཡོད་པ་ཡིན། དེས་ན་ཉེན་ཁ་དང་རེ་བ་གཉིས་ཀྱི་འགག་འཕྲང་གི་སྐབས་ལ་ནང་པའི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་པ་དང་མཁས་པ་རྣམས་ཕྱོགས་འདི་ལ་གཟབ་གཟབ་ཀྱིས་གོ་སྒྲིག་དགོས་པ་གལ་ཆེན་དུ་མཐོང་གི་ཡོད། ནང་བསྟན་མི་ཉམས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་བ་དེ་ཕྱོགས་ཞེན་དང་ཆགས་སྡང་གི་བསམ་བློས་སླད་པ་མི་རུང་ཡང་། འགྲོ་དོན་ལ་ལྷག་བསམ་དག་པས་དེ་ལྟར་བྱེད་དགོས་པ་དེ་དགེ་འདུན་པ་ཚང་མ་ལ་ཡོད་པའི་འོས་འགན་ཡིན། དུས་རབས་འདིའི་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་འགྲོ་བ་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་བདེ་སྐྱིད་སྤེལ་བ་དང་སྡུག་བསྔལ་སེལ་བ་དེ་ཆོས་ལུགས་མང་ཆེ་བས་དམིགས་ཡུལ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་བརྩི་བ་དེ་རེད། བདེ་སྐྱིད་རྣལ་མ་ནི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཡོང་བ་ལས་ཕྱིའི་དཔལ་འབྱོར་གྱིས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་མི་ཐུབ། ནང་བསྟན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ནང་སེམས་ཀྱི་སློབ་གསོ་རིན་ཐང་ཅན་རྣམས་སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་དར་སྤེལ་བྱེད་པར་འཆད་ཁྲིད་ཀྱི་ལམ་ནས་གདུལ་བྱ་ཕྱོགས་ཀུན་ཏུ་སྐྱོང་དགོས།ད་ལྟའི་འགྲོ་བ་མི་རྣམས་ལ་དེང་རབས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོ་དང་། ཚན་རིག་གི་སློབ་སྦྱོང་ཡང་རག་གི་ཡོད་པས་ཁྱེད་རང་དེང་རབས་ཤེས་ཡོན་དང་ཚན་རིག་ལ་རྨོངས་པ་ཞིག་ཡིན་ན་ནི་དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཁྱེད་རང་གླེན་པ་དང་གང་ཡང་མི་ཤེས་པའི་རྨོངས་རྒན་དུ་བརྩི་སྲིད་པ་རེད། དེ་འདྲའི་བསམ་བློ་ཡོད་པའི་མི་ཞིག་ཁྱེད་ལ་ཡིད་ཆེས་བྱེད་སྲིད་དམ། ཁྱེད་ཀྱིས་འདུལ་ཐུབ་པའི་གདུལ་བྱར་འགྱུར་སྲིད་དམ། རགས་པ་གཟུགས་ཀྱི་སྐོར་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་རྣམས་ལོག་འགྲེལ་བྱས་བསྡད་པ་ཡིན་ན་ཕྲ་བ་སེམས་ཀྱི་གནས་ལུགས་རྣམས་ཅི་ཙམ་བཤད་ཀྱང་བློར་འགྲོ་བ་དཀའ་བར་འགྱུར་རོ། དེས་ན་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཁ་འཁོར་ནས་ནང་བསྟན་རིག་གཞུང་འཆད་ཁྲིད་བྱེད་ན་ངེས་པར་དུ་དེང་རབས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་རྣམས་ལ་རྒྱུས་ལོན་ཡོད་དགོས་པ་དང་། ཆོས་ཚན་བསྡུར་ནས་བཤད་ཐུབ་པ། གནས་ལུགས་ཡོད་ན་ཚན་རིག་གི་བཤད་པ་ཁས་ལེན་པའི་སྤོབས་པའང་ཡོད་དགོས་པ། གདུལ་བྱ་ཉན་པ་པོའི་ལྟ་ཚུལ་ལ་བསྟུན་ཤེས་དང་བརྩི་མཐོང་བཞག་ནས་དམིགས་ཡུལ་སེམས་རྒྱུད་འདུལ་ཐབས་བྱེད་དགོས་པ་ཡིན།            ད་ཆ་བོད་ནང་གི་བོད་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚོས་དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ལ་ལྟ་སྟངས་ཇི་འདྲ་ཞིག་འཛིན་གྱི་ཡོད་དམ། རྒྱ་གར་བོད་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚོར་དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ལ་སློབ་སྦྱོང་ཡོད་པའི་སྣང་བ་ཕར་ཞོག གྲོང་གི་རྒན་རྒོན་རྣམས་ལ་ཡང་དགེ་འདུན་པ་ཚོས་དགོན་པར་སློབ་སྦྱོང་རྣལ་མ་ཞིག་བྱེད་བཞིན་པའི་བསམ་བློ་མེད་པ་རེད། ཕྲུ་གུ་ཚོའི་ལྟོ་གོས་ལ་སེམས་ཁྲལ་ཡོད་པའམ། སློབ་གྲྭར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མ་ཐུབ་པ་རྣམས་མི་ཚེར་དཀའ་ངལ་འཕྲད་དོགས་ཀྱིས་ཕྲུ་གུ་དེ་དག་དགོན་པར་སྐྱེལ་སྲིད་པ་ལས་གཞན་དགོན་པར་གྲྭ་པ་བཟོས་ན་ཁེ་ཕན་ཡོད་པར་མི་འདོད་པ་དེ་རེད། བོད་པ་རང་གི་ནང་དུ་བོད་པའི་དགོན་སྡེ་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་གི་སྟི་གནས་ཤིག་དང་ཤེས་ཡོན་གྱི་ར་བ་ཞིག་ཏུ་ལྟ་ཚུལ་གཏན་ནས་མེད་པར་དེའི་ལྡོག་ཕྱོགས་ནས་ལྟ་ཚུལ་འཛིན་པ་འདིའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ཏུ་ད་སྐབས་ལོ་རེ་བཞིན་བོད་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀར་གྲྭ་བ་བྱེད་མཁན་ཉུང་དུ་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་དང་། དགོན་པ་ལ་ལར་གྲྭ་རྒྱུན་ཡང་སྟོང་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་དེ་རེད། རྒྱུ་རྐྱེན་གང་ཡིན་ཞེ་ན། དགོན་པ་གྲྭ་ཚང་རྣམས་སུ་གནའ་སྲོལ་རྐྱང་པ་ལས་དེང་རབས་ཤེས་རིག་གིས་ཕོངས་པ་དང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ནང་བསྟན་རིག་གཞུང་གི་སློབ་གསོ་དེ་དག་སྤྱི་ཚོགས་ལ་སྤེལ་པའི་ཟམ་པ་ཆད་བསྡད་པ། དེ་ལས་ཆོས་དང་ཆོས་པའི་རིན་ཐང་མི་མཐོང་བ། གྲྭ་པ་རྣམས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཕར་ཁ་འཁོར་དུས་ལྐུགས་པ་བཞིན་གང་ཡང་མི་ཤེས་པ་སོགས་དགོན་པ་དང་གྲྭ་པའི་ཆེ་མཐོང་བརླགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བསྟན་པ་འཛིན་མཁན་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པ་དེ་ཡིན། ལོ་མང་རྗེས་སུ་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་ཀྱང་ད་ལྟའི་རྒྱའི་དགོན་ཤུལ་རྣམས་དང་འདྲ་བར་ལྷ་གཉེར་རེ་ཟུང་ལས་མི་ལྷག་པའི་ཉེན་ཁ་ཧ་ཅང་ཆེ། དེས་ན་ཅི་ཞིག་བྱེད་དགོས་ཟེར་ན། དགོན་པ་གྲྭ་ཚང་གནའ་དེང་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ཤེས་ཡོན་གྱི་སྟི་གནས་ཤིག་བཟོ་དགོས། གྲྭ་པ་དང་བླ་མ་འདབ་གཤོག་གཉིས་ལྡན་གྱི་ཤེས་ཡོན་ཅན་ཆགས་དགོས། ནང་བསྟན་རིག་གཞུང་གི་རིན་ཐང་དེ་སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་རྒྱ་ཁྱབ་ཀྱིས་མངོན་པ་བྱེད་དགོས།ནང་པའི་གཞི་རྩའི་ལྟ་གྲུབ་ལ་འདུས་བྱས་ཐམས་ཅད་མི་རྟག་པ་ཟེར་བ་བཞིན་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་ཐོག་གི་སྣོད་བཅུད་ཚང་མ་འགྱུར་ལྡོག་གི་རང་བཞིན་དུ་གནས་པ་ཀུན་གྱིས་ཤེས་གསལ་ལྟར་རེད། དུས་རབས་ཀྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས་མི་རབས་བརྗེ་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་འགྱུར་འགྲོ་གི་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་འགྱུར་བའི་གོ་རིམ་ནང་དུ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ལྟ་ཚུལ་དང་གོ་རྟོགས། ཤེས་ཡོན་རིག་གནས་ཚང་མར་འགྱུར་བ་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ཚན་རིག་དར་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་དུ་ཚན་རིག་གི་ལྟ་གྲུབ་སྔ་མ་རྣམས་རིམ་བཞིན་རྙིང་པར་འགྱུར་བ་དང་དུས་དང་འཚམས་པའི་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་མེད་ན་འདོར་འགྲོ་བ་ཡིན། གནས་བབ་འདི་དག་གིས་སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་པོའི་བསམ་བློའི་ཁ་ཕྱོགས་དང་ལག་ལེན་ཚང་མར་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། དེས་ན་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལྟ་ཚུལ་ཁོ་ནར་ཤི་འཐམ་རོ་འཐམ་བྱེད་པ་ནི་དུས་རབས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ལུས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་དེ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད།        དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་འཚོ་བ་སྐྱེལ་དགོས་ན་དེང་རབས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་དང་ཁ་ཕྱོགས་ལྡན་དགོས། གནའ་སྲོལ་ལས་བསྙིགས་དོར་བཅུད་ལེན་བྱེད་པ་དང་དེང་རབས་ཤེས་ཡོན་གྱིས་ཁ་གསབ་ཐོག་དེང་རབས་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྔོན་དུ་སྐྱོད་མ་ཐུབ་ཀྱང་རྗེས་སུ་མ་ལུས་པ་བྱེད་དགོས་པ་རེད། ང་ཚོར་མི་རིགས་གཞན་པས་མཐོང་ཆུང་དང་ཟུར་ཟའི་གཏམ་རྣ་བར་གཟན་པ་མང་པོ་ཞིག་གོ་མྱོང་བ་དག་ནི། རྗེས་ལུས། ཀླ་ཀློ། རྨོངས་པ། དུད་འགྲོ་སོགས་རེད། འདི་འདྲའི་གཏམ་ངན་རྣམས་དོན་དངོས་དང་མི་མཐུན་པའི་གནས་བབ་ཞིག་འཛིན་ཐུབ་དགོས་པ་དེ་རེད། ཚན་རིག་པ་རྣམས་ལ་ངོ་མཚར་ལྡན་པའི་དངོས་པོའི་གཤིས་ལུགས་གསལ་འདོན་བྱེད་པ་ལས་ལོགས་སུ་ནང་པ་བཞིན་ཚེ་འདི་ཕྱིའི་བདེ་དོན་ལ་བསམ་པའི་དམིགས་ཡུལ་མེད་ཅེས་པ་དེ་ཚན་རིག་པ་ཁོ་རང་ཚོ་ནང་ཁུལ་གྱི་ལྟ་སྟངས་ཤིག་ཡིན། འོན་ཀྱང་བྱེ་བྲག་ཞིབ་ཏུ་གསེས་པ་ན་དེ་དག་གི་ནང་ལ་ཆོས་པ་དང་། ཚེ་འདི་ཕྱིའི་བདེ་དོན་དོན་གཉེར་མཁན། མང་ཚོགས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་སེལ་བར་འབད་མཁན། རང་གི་མཚན་སྙན་གྲགས་དོན་གཉེར་མཁན། སྤྱི་ཚོགས་ལ་བརྡབ་བཤིག་གཏོང་བར་འབད་མཁན་སོགས་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་ཆོག་པ་རེད། ཚན་རིག་རང་ངོས་ལ་དགེ་སྐྱོན་གྱི་ཆ་བཤད་དུ་མེད་ཀྱང་ཚན་རིག་ལག་བསྟར་བྱེད་མཁན་གྱི་འཕྲུལ་ལས་པ་དང་འཆར་འགོད་པ་སོགས་ལ་གོང་གསལ་དམིགས་ཡུལ་བཟང་ངན་གྱི་ཐོག་ནས་གྲུབ་འབྲས་ཡག་སྡུག་ཅི་རིགས་སྐྱེད་ཆོག་པ་རེད།

ཚན་རྩལ་གྱི་ལག་ལེན་དེ་དག་ལོག་པར་སྤྱོད་པ་འདིའི་ཐོག་དགེ་འདུན་པས་ཚན་རིག་སྦྱངས་ན་ཕན་ཐོགས་འབྱུང་སྲིད་དམ་ཞེ་ན། ལོས་སྲིད་དེ། དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ཚན་རིག་པ་དང་འཕྲུལ་ལས་པ། འཆར་འགོད་པ་རྣམས་ཀྱི་གྲལ་དུ་འཛུལ་ནས་གོ་བསྡུར་གྱི་གོ་སྐབས་འཚོལ་དགོས་པ་དང་། ནང་པའི་ནང་སེམས་ཀྱི་བསླབ་བྱ་རྣམས་ཀྱི་བག་ཆགས་དང་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲད་དེ་ལག་ལེན་བཟང་ཕྱོགས་སུ་ཁ་བསྒྱུར་ཐབས་བྱེད་དགོས་པ་རེད། ཚན་རིག་པ་སུས་ཀྱང་དགེ་འདུན་པའི་བསམ་འཆར་དང་ལེན་བྱེད་མི་སྲིད་དོ་ཞེ་ན་མི་འཐད་དེ། སྤྱིའི་ཆ་ནས་ཚན་རིག་པ་རྣམས་གནས་ལུགས་ལ་ཡིད་ཆེས་ཡོད་པ་དང་བདེན་པ་ལ་དགའ་བ་ཡིན་དུས། སུ་ཞིག་གིས་རྒྱུ་མཚན་ལྡན་པའི་གོ་བསྐོན་བསླབ་བྱ་བརྒྱབ་ན་དེར་ཡི་རང་ཅིས་ཀྱང་བྱེད་ངེས་སོ། དགེ་འདུན་པས་ཚན་རིག་སྦྱོང་བ་དེ་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་ཆོས་དང་ཚན་རིག་དཔུང་པ་མཉམ་གཞིབ་ཐོག་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཞབས་འདེགས་བསྒྲུབ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། ཆོས་ཚན་ཟུང་དུ་འབྲེལ་ཞིང་མཉམ་གཞིབ་ཇི་ལྟར་བྱ་ཞེ་ན། ཆོས་ཚན་གཉིས་ཀྱི་ཤེས་བྱའི་གནས་ལུགས་ཀྱི་འགྲེལ་བརྗོད་ཁ་སྐོང་བྱེད་རེས་ཀྱིས་གཉིས་ཀ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་རིག་གནས་ཤིག་ཏུ་བསྒྱུར་རྒྱུ། དེ་ཡང་རིགས་པ་དང་རྒྱུ་མཚན་ལ་བརྟེན་ནས་གནས་ལུགས་ངོ་མ་དང་བདེན་དོན་ཡང་དག་འཚོལ་བའི་ཐབས་ལམ་མཁོ་འདོན་རོགས་རམ་བྱེད་པ། གཟུགས་སེམས་ལྡན་མིན་འདུ་བྱེད་དང་རྟག་པའི་ཤེས་བྱ་ཚང་མ་གཞལ་བྱའི་ར་བར་བཙུད་དེ་དཔྱད་སྒོ་གསར་པ་ཕྱེ་རྒྱུ། ནང་བསམ་པའི་དཔལ་ཡོན་དང་ཕྱི་དངོས་པོའི་དཔལ་ཡོན་གཉིས་ཡ་བྲལ་དུ་མ་སོང་བར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་དུ་བསྐྱོད་དེ་མི་རབས་ནས་མི་རབས་རྣམས་སུ་འགྲོ་བ་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་བསྐངས་ཏེ་ནང་སེམས་ཀྱི་ཞི་བདེ་སྐྱིད་པ་ནང་བསྟན་རིག་གཞུང་དང་ཕྱི་དངོས་པོའི་དཔལ་འབྱོར་སྐྲུན་པ་ཚན་རིག་གཉིས་མི་ཉམས་ཡུན་རིང་གནས་པར་གཅིག་གྲོགས་གཅིག་གིས་བྱེད་པ། དེའི་ཐོག་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་པོར་ཕན་བདེ་བསྐྲུན་རྒྱུ་དེ་རེ་བའི་གནས་མལ་ཡིན། དེ་ལ་དགེ་འདུན་པས་ཚན་རིག་སྦྱངས་ཏེ་འདི་ལྟ་བུའི་ལམ་བུ་ཞིག་གསར་འཛུགས་བྱ་བར་སྐུལ་རྐྱེན་བྱེད་དགོས་པ་རེད།